AMPALAYA: HERBAL PLANT IN WARAY DIALECT

AMPALAYA

An Ampalaya (Bitter Melon o Bitter Gourd) nga may sayantipiko nga ngaran nga Momordica Charantia, an usa sa 10 nga tanom nga nakakabulong nga ginkikilala san Kagawaran ng Kalusugan (DOH - Department of Health) san Pilipinas. Ini nga tanom an damo an bitamina A, B at C, folic acid, calcium, phosphorous ngan iron. Ini an may mapait nga rasa kay san iya kinaiya nga Momordica nga gingagamit nga bulong tikang pa sadto san aton mga kaapoy-apoyan nga ginmamat hasta yana nga henerasyon ngan napamatud-an san iba nga nag-aaram (researcher) sa iba-iba nga parte san kalibutan. Damo sin an gamit pero mas kilala in nga bulong sa sakit nga diyabetes. Nakakabulig in nga paghimo sa pranceas san insulin nga mao an nagmamantener san asukar san dugo kay san ada nga tanom nga flavanoids ngan alkaloids. Labot nga kilala in nga pangontra sa diyabetes ngan problema san atay ini, ginhuna-huna liwat nga gamiton kontra sa sakit nga HIV.

An Ampalaya an usa nga anti-oxidant nga kinikilala liwat nga pangontra sa bakterya, antipirina, parasiticide ngan nakakabulig liwat san pagdugang san immune system para atohan an mga impeksiyon san lawas.

Bulong sa:

- Diyabetes, problema sa atay, rayuma, gout, oro-oro, sakit sa ulo, paglimpyo ngan pagbulong san mga   samad ngan paso, ubo, hiranat, uging sa tiyan, nabulig liwat in pagpugong san iba-iba nga klase san kanser.

Proseso:

An Kagawaran ng Kalusugan (DOH-Department of Health) san Pilipinas an nag-endorsar san pamaagi kun paanano an proseso san duga san Ampalaya.

1. Hugasan ngan tiros-tiroson san pino an dahon.

2. Ihalo an unom nga kutsara nga tiniros nga dahon sa duha ka baso nga tubig o 2 ka baso nga tiniros nga   dahon sa 4 ka baso nga tubig.

3. Pakaladkaran an hinalo sa sulod san 15 minutos sa usa nga kaserola nga waray takop.

4. Katapos magpakaladkad, haonon ngan pabay-an magpinit ngan saraon.

5. Mag-inom san 1/3 ka tasa san solusyon 30 minutos antis kumaon, tulo ka beses sa usa ka adlaw.

6. Puwede in liwat pahungawon, ngan kaonon an dahon san Ampalaya (1/2 san tasa, 2 ka beses sa usa ka   adlaw. 

Damoon an pag-inom, kun gagamiton sa pagpurga. Para magamit sa samad, sakit sa panit nga paso, idangdang an dahon sa kalayo o baga ngan idikit sa parte nga apektado.