LUYA

Scientific name: Zingiber blancoi Hassk.; Zingiber officinale Roscoe

Common name: Luya (Tagalog); Ginger (Ingles)

An luya an usa nga bungang-ugat nga kilala nga pampahamot o pamparasa san mga pagkaon. Ini an usa nga tanom nga mayda kasadangan nga kadako nga patalais an mga dahon, ngan palidong nga mga bukad. Ini an pirmi nahihikit-an san mga tanuman sa bug-os nga isla san Pilipinas.

NANO AN MGA SUSTANSYA NGAN KEMIKAL NGA PUWEDE MAKUHA SA LUYA?

Mayda ini terpenoids, flavonoids, alkaloids, ngan tannins. An ugat sin an mayda zingerone ngan shogaol nga mao an nakakahatag san hamot ngan rasa san luya. An langis tikang sa ugat sin an may gingerol, zingerone, zingiberene, cineol, borneol, phellandrene, citral, zingiberene, linalool, geraniol, chavicol, vanillyl alcohol, ngan camphene.

NANO NGA PARTE SIN NGA TANOM AN NAKAKABULONG, NANO AN PROSESO?

Dahon. Dikdikon ngan ruduson an dahon para magamit nga pantampos sa mga sakit san kalawasan.

Ugat. An ugat sin nga kun pakaladkaran an makakahimo san tsaa o ginger tea. Puwede in liwat kisamon o igpahid sa parte san lawas nga apektado san sakit.

NANO AN MGA SAKIT NGAN KONDISYON NGA PUWEDE BULNGON SAN LUYA?

1. Rayuma. Dikdikon an bunga nga ugat san luya ngan ayawan san lana antis igtampos sa parte san lawas nga     apektado san sakit. Puwede liwat inumon nga tsaa, o an ginlagaan san ugat san luya, para sa nagbinalik balik nga rayuma.

2. Samad. Gamiton nga panlimpyo san samad an duga san bunga nga ugat san luya nga hinluan san 70% nga alkohol.

3. Diri natutunawan. Mag-inom san ginlagaan san bunga san ugat nga luya (salabat) para matanggal an pagsakit san tiyan ngan kakuri san pagtunaw san kinaon.

4. Oro-oro. Igpahid an tiniros nga luya sa ligid san pusod para maibanan an sakit san pag-inoro-oro.

5. Ubo. Inomon nga baga an salabat, o tsaa nga tikang san ginlagaan san bunga nga ugat san luya para sa ubo.

6. Pag-ad san But-ol. Pag-inom salabat san luya ngan puwede liwat an pagkisam sa mismo nga ugat san luya.

7. Bun-og. Tampusan san dinikdik nga dahon san luya an parte nga apektado san bun-og.

8. Waray gana san Pagkaon. Isawsaw sa luya an asin para ganahan sa pagkaon.

9. Pagsinuka. Magkisam san bunga nga ugat san luya an tawo nga nagsisinuka o nahihilo.

10. Panmanas san Lawas. Ang pag-inom san duga san ugat san luya an epektibo para mawara an pamamanas o an pagkamay-ada san tubig sa panit san lawas.

11. Pagsakit san ulo. Magdikdik san luya ngan itampos sa agtang kun masakit an ulo.

12. Pagpaos san boses. Mag-inom san ginlagaan san bunga san ugat san luya o himoon nga salabat, o diri ngani an pagkisam o pagsupsop san mismo nga luya.